Co to jest skala Apgar i do czego służy?

Każda mama niecierpliwie czeka na przyjście na świat swojego dziecka – planując wiele rzeczy z tym związanych. Zaraz po porodzie oczekuje na płacz dziecka oraz na słowa personelu medycznego, że jej dziecko urodziło się zdrowe i otrzymało 10 punktów w skali Apgar. Co oznacza ta medyczna ocena i czemu służy? Skala Apgar jest narzędziem, które służy do oceny stanu noworodka zaraz po urodzeniu – w 1 minucie oraz 5 minucie po urodzeniu. Pierwszy wynik związany jest z informacją, jak dziecko nowonarodzone zniosło poród, natomiast drugi określa, jak daje sobie ono radę poza organizmem matki. Test Apgar przeprowadzany jest najczęściej przez neonatologa bądź położną, do tego zadania oddelegowaną. Co dokładnie oznacza skala Apgar oraz jakie dokładnie parametry podlegają ocenie. Dowiedz się, jak interpretować uzyskany wynik w skali Apgar.

Co to jest skala Apgar?

Skala Apgar bądź test Apgar to skala (ocena), która stosowana jest w medycynie (neonatologii). Ma ona na celu określić stan dziecka nowonarodzonego (noworodka) zaraz po porodzie. Zgodnie z zasadami skali Apgar oceny stanu noworodka dokonuje się dwukrotnie bądź czterokrotnie – w zależności od przyjętych w danym szpitalu procedur. Stan noworodka może być więc oceniony w pierwszej, trzeciej, piątej lub dziesiątej minucie po porodzie. Dziecko po porodzie, zgodnie ze skalą Apgar może otrzyma punkcję od 0 do 10. Test Apgar po raz pierwszy zaistniał w Międzynarodowym Spotkaniu Anestezjologów w 1952 roku. Zaprezentowany został przez profesor Virgin’e Apgar (amerykańską pediatrę i anestezjologa). Natomiast w roku 1953 dokonano publikacji skali Apgar w znanym czasopiśmie naukowym „Current researches in anethesia & analgesia”. Jej skrócone opracowanie (tj. akronim) powstał dopiero 10 lat po tym wydarzeniu tj. w roku 1963. W czasach nowożytnych skala Apgar znana jest i stosowana na całej półkuli ziemskiej.

Skala Apgar – ocena stanu noworodka

Skala Apgar dokonuje dwukrotnie lub czterokrotnie oceny stanu dziecka nowonarodzonego tj. w pierwszej, trzeciej, piątej bądź dziesiątej minucie po porodzie. Od czego zależy częstość wykonywanej oceny w teście Apgar? Ocena stanu dziecka dokonywana jest na podstawie przyjętych w danym szpitalu procedur. W sytuacji, gdy noworodek urodził się w bardzo dobrym lub dobrym stanie oraz podczas pierwszego badania tj. w pierwszej minucie życia, zgodnego ze skalą Apgar otrzymał punktację od 8 do 10, wówczas ocena dokonywana jest dwukrotnie. Czterokrotna (w pierwszej, trzeciej, piątej oraz dziesiątej minucie) ocena funkcji życiowych dziecka następuje w momencie, gdy noworodek podczas pierwszego badania otrzymał punktację niższą aniżeli 7 punktów w skali Apgar – urodził się w stanie średnim (od 4 do 7 punktów w skali Apgar) lub ciężkim (od 0 do 3 punktów w skali Apgar).

Pierwsza ocena stanu noworodka w skali Apgar dokonywana jest zaraz po urodzeniu tj. w pierwszą minutę życia i ma ona za zadanie ocenić oraz zweryfikować poprawność funkcji życiowych dziecka oraz sprawdzić, czy wymagają one szybkiej interwencji medycznej. Z kolei każde późniejsze badania mają na celu sprawdzić, czy początkowy stan noworodka oraz jego parametry życiowe uległy jakiejkolwiek zmianie – pozostały takie same, polepszyły się lub pogorszyły. Test w skali Apgar dokonywany jest przez lekarza neonatologa lub oddelegowaną do tego zadania położną. Wszystkie parametry życiowe określone w skali Apgar badane są bardzo dokładnie i szczegółowo. Podczas oceny funkcji życiowych noworodka, jednocześnie mogą być prowadzone inne czynności np. podanie witaminy K, udrożnienie dróg oddechowych za pomocą malutkiego cewnika czy zakropienie oczu dziecku.

Jakie parametry życiowe ocenia skala Apgar?

Test Apgar ocenia precyzyjnie określone parametry życiowe nowonarodzonego dziecka. Ma na celu sprawdzenie pięciu istotnych funkcji życiowych dziecka, które stwierdzają aktualną jego kondycję. Otrzymane wyniki podczas testu odnotowywane są w dokumentacji medycznej. W skali Apgar ocenia się następujące parametry:

• A – APPERANCE (ang. skin colour) – wygląd zewnętrzny oraz zabarwienie skóry

• 0 punktów – sinica całego ciała
• 1 punkt – tułów różowy, sinica części dystalnych kończyn
• 2 punkty – całe ciało koloru różowego

• P – PULSE – czynność serca tj. puls na minutę

• 0 punktów – puls niewyczuwalny
• 1 punkt – puls poniżej 100 uderzeń
• 2 punkty – puls powyżej 100 uderzeń

• G – GRIMACE (ang. reflex irritability) – reakcja na bodźce tzw. drażliwość odruchowa

• 0 punktów – brak reakcji
• 1 punkt – grymas na twarzy, słabe poruszanie
• 2 punkty – płacz, kaszel lub kichanie

• A – ACTIVITY (ang. muscle tone) – napięcie mięśniowe

• 0 punktów brak napięcia mięśniowego, wiotkość ogólna
• 1 punkt – napięcie obniżone, zgięte kończyny
• 2 punkty – napięcie prawidłowe, samodzielne ruchy

• R – RESPIRATION – oddychanie

• 0 punktów – brak oddechu
• 1 punkt – wolny oraz dość nieregularny oddech
• 2 punkty – krzyk lub głośny płacz

Skala Apgar a stan ogólny dziecka

Skala Apgar ocenia stan ogólny dziecka, podczas którego dokonuje się punktacji. Noworodek może otrzymać maksymalnie 10 punktów w wykonywanym teście (maksymalnie po 2 punkty w pięciu grupach). Na podstawie otrzymanych punktów można dokonać klasyfikacji stanu ogólnego noworodka:

• Stan dobry – stan ogólny dobry dziecka można stwierdzić, gdy podczas oceny zgodnej ze skalą Apgar dziecko otrzymało punkty mieszczące się w przedziale od 8 do 10. Noworodek jest wówczas żywotny, bardzo ruchliwy, posiada pożądane zabarwienie skóry oraz prawidłowe napięcie mięśniowe. Jego praca serca oraz oddychanie również są prawidłowe.
• Stan średni – stan średni stwierdza się w sytuacji, kiedy ocena dziecka wyniosła od 4 do 7 punktów w teście Apgar. Dziecko w tej grupie może posiadać problemy z oddychaniem, sinicę obwodową kończyn czy spowolnioną pracę serca, jak i zaburzenia dotyczące napięcia mięśniowego.
• Stan ciężki – podczas uzyskania punktacji w skali Apgar od 0 do 3 stan dziecka określany jest jako zły. Personel medyczny określa stan noworodka na ciężki, podczas którego można zaobserwować sinicę centralną, wiotkość, nieodpowiednią reakcję na bodźce itp.

Literatura:

1. Sadowska-Krawczenko I., Czy czas na rewizję skali Apgar?, Pediatria Praktyczna, 2021.
2. Oblacińska A., Jodkowska M., Sawiec P., ABC bilansów zdrowia dziecka. Medycyna Praktyczna, 2017.
3. Przepełska-Winiarczyk M., Kułak W., Skala Apgar obecnie, Problemy Higieny i Epidemiologii, 2011.
4. Rozkwitaj.pl, Skala Apgar – ocena parametrów życiowych noworodka po porodzie, https://rozkwitaj.pl/skala-apgar-ocena-parametrow-zyciowych-noworodka-po-porodzie/.
5. American Academy of Pediatrics, Committee on Fetus and Newborn, American College of Obstetricians and Gynecologists and Committee on Obstetric Practice, The Apgar score, Pediatrics 2006.
6. Szczapa J. (red.), Podstawy neonatologii. Podręcznik dla studentów, 2014.